Huyện Nho Quan không có lễ hội lớn, nhưng hầu hết các địa phương trong huyện đều tổ chức lễ hội làng vào dịp đầu xuân. Đây cũng là dịp để nhân dân địa phương thành tâm tri ân công đức của các bậc tiền nhân, cùng nhau nguyện cầu một năm mới mưa thuận, gió hòa… Những nét văn hóa đặc sắc ấy từ bao đời nay vẫn được người dân Nho Quan lưu giữ đến tận bây giờ.
Thi kéo co tại Lễ hội truyền thống Cố đô Hoa Lư. Ảnh: Minh Quang
Đình Mỹ Hạ (xã Gia Thủy, huyện Nho Quan) là nơi lưu giữ những dấu ấn, thần tích, thần phả về Đinh Tiên Hoàng đế, là nơi thờ “Đinh Tiên Thái Tổ Cao Hoàng đế” và “Đinh Tiên Thái Tổ Cao Hoàng Hậu”. Hàng năm, vào dịp đầu xuân, nhân dân trong xã lại nô nức tổ chức lễ hội làng để tỏ lòng thành kính, biết ơn vị Vua có công dẹp loạn 12 sứ quân, cầu cho một năm mới mưa thuận, gió hòa, làm ăn phát đạt. Ngày nay, đời sống của bà con đã khá lên nhiều song những phong tục truyền thống trong ngày hội vẫn được gìn giữ như một “báu vật”. Ngoài phần “lễ” là phần “hội” với nhiều trò chơi truyền thống như: đấu vật, thi nấu cơm, hát giao duyên, chọi gà… Để những ngày hội làng thực sự trở thành nét đẹp văn hóa của địa phương và là nơi về nguồn ý nghĩa trong tâm linh mỗi người con đất Việt, những năm qua, địa phương đã tăng cường các hoạt động quản lý lễ hội, quản lý di tích. Theo đó, UBND xã đã đẩy mạnh công tác tuyên truyền nhằm nâng cao ý thức, lòng tự hào cho người dân địa phương về việc bảo vệ di tích. Đặc biệt, việc quản lý, tổ chức lễ hội làng, tiền công đức đều do UBND xã chịu trách nhiệm trên cơ sở thành lập một Ban Quản lý di tích. Để quán xuyến công việc hiệu quả hơn, Ban Quản lý thành lập thêm các tổ công tác chuyên trách như tổ kiểm két, tổ thủ từ, tổ vệ sinh, tổ bảo vệ... Các tổ công tác không chỉ phục vụ mùa lễ hội mà còn duy trì hoạt động liên tục trong năm.
Đồng chí Đinh Văn Tiên, Phó Chủ tịch UBND huyện Nho Quan cho biết: Huyện Nho Quan không có lễ hội lớn. Song, hầu hết các địa phương đều có lễ hội làng được tổ chức vào dịp đầu xuân. Trong đó, có nhiều lễ hội mang nét đặc sắc của đồng bào địa phương như: Lễ hội Đền Sầy (xã Sơn Thành) tổ chức vào 12-2 âm lịch; Lễ hội Phủ Đồi Ngang (xã Phú Long) tổ chức từ 10-2 đến 20-2 âm lịch; Lễ hội Đầu Xuân (xã Kỳ Phú) tổ chức từ 27-12 đến 7-1 âm lịch; Hội Sắc bùa (Bản Đồi Bồ, Thạch Bình) tổ chức vào các dịp lễ Tết, nhằm cầu mong một năm mới thịnh vượng, đất đai màu mỡ, mùa màng bội thu, con người may mắn và dồi dào sức khỏe; Lễ hội Đình Tân Phong (xã Lạng Phong) tổ chức vào 15-1 và 22-8 âm lịch...
Tuy là những lễ hội làng nhưng nhìn chung các hoạt động lễ và hội trên địa bàn huyện Nho Quan dần đi vào nề nếp ổn định và hình thành các mô hình quản lý phù hợp với từng địa phương. Trong các lễ hội, phần lễ đều được tổ chức trang trọng, kết hợp hài hoà các nghi lễ truyền thống và hiện đại. Phần hội, tổ chức lồng ghép các hoạt động tâm linh với hoạt động văn hóa nghệ thuật, thể thao phong phú, sôi động. Bên cạnh đó, công tác an ninh trật tự trong lễ hội được đảm bảo, các hoạt động mê tín dị đoan, hoạt động dịch vụ văn hóa trái quy định đều được phát hiện và xử lý kịp thời. Các lễ hội đã mang tính xã hội hoá cao. Kinh phí tổ chức lễ hội ở nhiều địa phương do người dân tự nguyện đóng góp. Số tiền nhân dân địa phương và du khách thập phương công đức đã góp phần vào việc trùng tu, tôn tạo di tích và bảo tồn di sản văn hóa, phong tục, tập quán truyền thống của dân tộc. Đặc biệt, cơ sở hạ tầng, nhất là bến bãi, đường sá được các địa phương quan tâm đầu tư bước đầu, đáp ứng nhu cầu của du khách thập phương. Nhiều điểm di tích đã có sự đầu tư tôn tạo cảnh quan môi trường sạch đẹp, thuận tiện cho du khách tham quan chiêm ngưỡng như Chùa Hồng An (thị trấn Nho Quan), Đền Cô Đôi (xã Văn Phương)... Ban Tổ chức lễ hội tại các địa phương đã có phương án đảm bảo an ninh trật tự, sắp xếp hàng quán khoa học, bố trí bến bãi đỗ xe hợp lý, tổ chức trông giữ phương tiện cho du khách.
Đối với mùa lễ hội năm 2015, huyện Nho Quan đặt ra mục tiêu tổ chức lễ hội phải đạt các tiêu chí lành mạnh, an toàn, tiết kiệm, thông qua đó góp phần giáo dục truyền thống, gìn giữ những giá trị văn hóa tốt đẹp của dân tộc.
